Hữu Thọ hay Hồng Thanh Quang nói (?) : Người tài phải biết tự bảo vệ mình

Bài của Hồng Thanh Quang, trên tờ Đại đoàn kết. Một dạng chuyện phiếm của các nông dân bên bờ ruộng. Thường gọi là hội nghị đầu bờ.

Không rõ câu nói là của ai. Hữu Thọ hay là Hồng Thanh Quang. Bởi lối trình bày không dễ hiểu.

---

Thứ Năm, 13/08/2015 17:43:00

Nhà báo Hữu Thọ: Người tài phải biết tự bảo vệ mình

LTS: Sáng 13-8, nhà báo Hữu Thọ, nguyên Ủy viên trung ương Đảng, trợ lý Tổng bí thư, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo Trung ương), đã trút hơi thở cuối cùng, hưởng thọ 84 tuổi. Lễ viếng nhà báo Hữu Thọ bắt đầu từ 7h00 sáng 14-8 tại Nhà tang lễ Quốc Gia, số 5 Trần Thánh Tông (Hà Nội). Để tưởng nhớ tới ông, xin giới thiệu lại nội dung cuộc trò chuyện với ông của nhà báo Hồng Thanh Quang. Thời gian diễn ra cuộc trò chuyện này là vào đầu năm 2006, những ngày cuối cùng của năm Ất Dậu tính theo âm lịch.

Cuộc trò chuyện với nhà báo Hữu Thọ của nhà báo Hồng Thanh Quang
những ngày cuối cùng của năm Ất Dậu - đầu năm 2006

Càng gian khó, càng trưởng thành

Nhà báo Hồng Thanh Quang: Có hai cách nói về một cái cốc đựng nước không đến miệng. Cốc đầy được một nửa! Đó là cách nói thứ nhất. Cách thứ hai: Cốc vơi mất một nửa! Nhìn về năm Ất Dậu đang qua cũng có thể có hai cách như thế: Được vậy là tốt rồi! Và: Chỉ được vậy thôi ư?! Cá nhân ông đánh giá như thế nào về 12 tháng của năm Ất Dậu đang qua?

Nhà báo Hữu Thọ: Tôi nhớ, trên một tờ báo Tết năm Ất Dậu, tôi đã có bài “Tiếng gà gáy”, trong đó tôi có nêu ra một nhận xét như thế này: hình như một trong những đặc tính căn bản của người Việt Nam ta là, khi bị dồn nén vào những tình huống cực kỳ khó khăn thì lại nảy sinh ra một sức mạnh thần kỳ để bứt phá và vươn lên...

-Tức là nếu bị dồn vào chân tường thì sẽ nghĩ ra cách để nhảy vượt qua tường?

-Đúng thế!

-Còn nếu cảm thấy mình đang trên “đỉnh cao thời đại” thì rất dễ chủ quan và thậm chí là vấp ngã? Trong bài “Tiếng gà gáy” của ông có nêu lên cả cái vế thứ hai này?

-Có. Khi chúng ta cảm thấy mình  đang cực thịnh, thì có thể sẽ xuất hiện sự hụt hẫng. Tôi có cảm giác rằng, đấy là đặc tính dân tộc truyền thống của chúng ta. Thông thường, nói tới năm Ất Dậu là mình nghĩ ngay đến những sự cực kỳ khó khăn. Nhưng chính trong năm ất Dậu 1945, chúng ta đã làm nên cách mạng Tháng Tám vẻ vang, mở ra một thời kỳ mới mang tính bước ngoặt trong lịch sử phát triển của nước nhà.

-Với người Việt, thường là cái khó không bó được mà lại hay làm ló ra những cái khôn...

-Trong văn kiện của Đảng, chúng ta cũng từng nói tới hai lần câu “ngàn cân treo sợi tóc”. Đó là vào mùa đông năm 1946, trước ngày toàn quốc kháng chiến. Lần thứ hai là vào năm 1991, khi Liên bang Xôviết sụp đổ... Và chúng ta đều đã vượt qua được cả hai thời điểm khó khăn ấy mà đi lên, mà phát triển... Tôi còn nhớ lần sang Bồ Đào Nha công tác vào năm 1997. Tổng bí thư đảng Cộng sản Bồ Đào Nha Cunhal, người mà  theo tôi là một đồng chí duy nhất của Đoàn Chủ tịch Quốc tế Cộng sản còn sống, đã tiếp tôi. Lúc đó, đồng chí Cunhal đã yếu lắm rồi...

-Nếu tôi nhớ không nhầm, Alvare Cunhal sinh ra trước cả ngày Cách mạng XHCN Tháng 10 Nga thành công, năm 1917...

-Có lẽ thế. Vì đã tuổi cao nên lúc đó đồng chí Cunhal rất ít tiếp khách. Thế nhưng, vì chúng tôi là đoàn Việt Nam, nên đồng chí ấy đã tiếp. Trước buổi tiếp, người ta dặn tôi rằng, nên chỉ trò chuyện cùng lắm là nửa tiếng thôi, vì sức khoẻ đồng chí Cunhal không được tốt lắm. Chúng tôi cũng đồng ý như vậy. Thế nhưng, cuộc trò chuyện đã kéo dài đến cả tiếng rưỡi đồng hồ, mà hoàn toàn do đồng chí Cunhal chủ động. Đồng chí ấy đã tâm sự: “Tôi không biết lúc nào mình sẽ sang thế giới bên kia, nhưng lúc nào tôi cũng canh cánh một điều: trong thế kỷ XX mà chúng ta sắp vượt qua,  trên thế giới vẫn tiếp tục tồn tại 3 câu hỏi chưa có lời giải đáp. Thứ nhất: Vì sao Việt Nam thắng được Mỹ? Đây là câu hỏi rất lớn! Thứ hai: Vì sao Liên bang Xôviết lại bỗng dưng tan vỡ? Và thứ ba: vì sao một nước nhỏ như Việt Nam lại vẫn đứng vững được trong cơn chấn động như thế của hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới? Các đồng chí thấy không, có ba câu hỏi lớn của thời đại thì hai câu liên quan trực tiếp tới Việt Nam. Thế mới biết Việt Nam có vị trí thế nào trên trên thế giới...” Đó là lời của đồng chí Cunhal. Chúng ta không nên nghĩ mình là “rốn của vũ trụ”, nhưng càng không nên quên đi vị trí đích thực của những công việc mà đất nước ta, nhân dân ta đã làm được dưới sự lãnh đạo của Đảng... Đó quả thực là những công việc vĩ đại!

-Và vì thế, trên cơ sở những gì chúng ta đã làm được, cần phải tiếp nhận mọi sự từ góc nhìn “Cốc đầy được một nửa”?

-Năm 2005 là một năm cực kỳ khó khăn đối với cả thế giới. Khủng bố, chiến tranh ở nhiều nơi. Giá xăng dầu tăng. Giá vàng tăng... Thế nhưng, nói một cách công bằng, chúng ta cũng đã vượt qua được tất cả những khó khăn thách thức đó với những chỉ số phát triển không tồi một chút nào...

-Năm Ất Dậu mà còn được như thế!

-Đúng. Càng Ất Dậu càng có sức vươn lên, đặc tính dân ta là thế! Chúng ta thường là lớn lên trong thử thách, thử thách càng khốc liệt thì càng giúp cho con người Việt Nam trưởng thành...

Người tài phải biết tự bảo vệ mình

-Có nhiều lý do để cho chúng ta lạc quan đi vào năm 2006. Người Việt Nam ta là một dân tộc đã được tôi luyện quá kỹ nên càng sóng cả càng khó ngã tay chèo... Chúng ta luôn có không ít tài năng, mặc dầu “cụ” Nguyễn Trãi có lúc than rằng “nhân tài như lá mùa thu, tuấn kiệt như sao buổi sớm”... Thưa nhà báo Hữu Thọ, tôi nhớ, có lần ông từng nêu ra luận điểm nghe rất vừa tai rằng, người tài không biết tự bảo vệ mình. Nguyễn Du cũng từng viết, "chữ tài liền với chữ tai một vần”. Có thể đúng như vậy. Tuy nhiên, bây giờ tôi lại nghĩ hơi khác một chút. Nhìn từ góc độ chung, tất nhiên xã hội nên có cách ứng xử thỏa đáng với các tài năng, cần phải hiểu rằng, tài năng cũng như nhan sắc, là hiếm hoi nên cần được nâng đỡ, được bảo vệ, được ưu ái... Tuy nhiên, nhìn từ góc độ khác, có lẽ đã tới lúc chúng ta cần phải định nghĩa lại khái niệm người tài. Thế nào là một người tài? Là một người có trong mình những mầm mống năng lực tốt, hay là người phải thể hiện được những mầm mống năng lực tốt ấy vào thực tế và mang lại những kết quả xuất sắc? Tôi trộm nghĩ rằng, người xứng đáng được gọi là nhân tài phải là người làm được việc xuất sắc, bất luận những sức ép hay trở ngại có to lớn đến đâu. Còn người dù có năng lực nhưng không biến được năng lực đó thành kết quả cụ thể thì vẫn không xứng được gọi là nhân tài. Nhân tài không những phải biết bảo vệ mình mà còn bảo vệ cả những người khác nữa. Ông nghĩ thế nào về điều này?

-Anh nói cũng đúng thôi...

-Tôi cũng trộm nghĩ rằng, trong tình hình hiện nay của chúng ta, nếu quá nhấn mạnh tới trách nhiệm của xã hội đối với các tài năng, thì vô hình chung chúng ta tiếp  tục dung dưỡng tư tưởng thụ động, đợi chờ những điều kiện tốt đẹp hơn thì mới nhập cuộc và thi thố năng lực. Điều đó không hề là tốt trong bối cảnh một xã hội đang ngày càng bị cuốn sâu vào những cuộc cạnh tranh quyết liệt với những diễn biến không phải lúc nào cũng chịu nằm trong khuôn khổ những trù tính chủ quan của các cá nhân... Đành rằng “hiền tài là nguyên khí quốc gia” như Thân Nhân Trung đã viết, nhưng một khi anh tự coi mình là “nguyên khí quốc gia” thì anh phải chủ động cống hiến và cống hiến bằng được cho ích dân lợi nước, chứ không thể theo thói thường ngồi xếp chân bằng tròn chờ ai cầu mới tới, ai xin mới giúp...

-Thế nào là một nhân tài? Nói rành rẽ, cụ thể không phải là dễ đâu. Tôi nhớ, có lần vào thăm Văn Miếu, tôi cứ nghĩ vẩn vơ thế này. Nước ta có tới 1200 tiến sĩ, nhưng xét cho cùng, thành danh ở cấp quốc gia thì trong số những người đặt  bia ở Văn Miếu cũng chỉ có khoảng 70-80 người thôi. Đó là những người đã làm được những việc lớn cho dân, cho nước, chứ không chỉ đơn thuần là những người đỗ đạt cao. Cho nên quan trọng không chỉ là đỗ đạt, không chỉ là có cái bia trong Văn Miếu, mà là ở cống hiến thực sự cho dân, cho nước. Mà nói về cái sự cống hiến này, thì lắm lúc ông Trạng Nguyên A chưa chắc đã cống hiến được nhiều bằng ông Thám hoa B. Và ông Thám hoa C nào đó cũng chưa chắc đã có cống hiến cho dân cho nước nhiều hơn được một ông Bảng nhỡn D  nào đó...  Đánh giá về một con người khó lắm, thường là phải có độ lùi về thời gian...

-Tôi có cảm giác rằng, lắm khi chúng ta hơi vội vã trong việc đánh giá công trạng hay tội lỗi của một nhân vật này hay nhân vật khác. “Cái quan định luận” có khi vẫn là vội vàng. Quá cố gắng để làm đẹp lòng một thời có thể làm mếch lòng muôn đời mai hậu. Trong rất nhiều trường hợp cần phải đợi 10 năm, 20 năm, 50 năm sau... Chầm chậm tới mình thì có lẽ sẽ là chắc hơn. Nếu tôi nhớ không nhầm, ở thủ đô Varshava của Ba Lan chẳng hạn, thường là những nhân vật nổi tiếng chỉ được Hội đồng thị chính xét xét để đặt tên cho các đường phố 50 năm sau ngày họ qua đời...

-Điện Panteon ở Pháp cũng vậy, không phải nhân vật nổi tiếng nào sau khi mất cũng được mai táng ngay vào đó. Thường là phải đợi 5 năm hoặc lâu hơn nữa mới được xem xét. Nhưng khi đã được cải táng vào Panteon rồi thì tất cả các vĩ nhân dường như đều ở vị trí bình đẳng với nhau…

Biết nhìn ra nụ

- Trong bất cứ thời đại nào và bất cứ hoàn cảnh nào, làm được một việc gì đó cho ra trò cũng đều cần những nỗ lực vượt bậc và một tính chiến đất cực kỳ cao. Có thể có tài nhưng sẽ là vô dụng nếu không có ý chí. Bản thân tôi cũng đã được nhìn thấy không ít những thí dụ về những người có năng lực cao hẳn hoi nhưng rốt cuộc, vẫn không làm nên cơm cháo gì cho đời. Và họ đổ mọi sự cho hoàn cảnh xã hội đã không tạo điều kiện cho họ thực thi nguyện vọng cho thỏa chí bình sinh. Họ có là những nhân tài hay không? Hay họ chưa đạt được tầm cỡ nhân tài? Tôi vẫn nghĩ rằng, người tài phải là người làm được việc mình muốn có ích cho đời, cho bản thân mình, bất luận hoàn cảnh khách quan như thế nào. Nói thực, tôi vẫn rất muốn biết ý kiến của ông về tính chủ động nhập thế của những người được gọi là tài năng?

-Tôi lại vẫn muốn đề cập tới vấn đề này từ góc độ trách nhiệm của xã hội. Theo tôi, xã hội và cộng đồng cần phải giúp đỡ, phải ủng hộ người tài. Chứ nếu để cho tính đố kỵ, ghen tị thì cực kỳ nguy hiểm. Tôi lấy thí dụ, một tờ báo muốn có uy tín trong lòng bạn đọc thì phải có những cây bút có thẩm quyền trong những lĩnh vực quan trọng, phải có những tác giả có thương hiệu. Và phải ủng hộ những cây bút như thế. Chứ nếu bây giờ ta lại đi tị với những cây bút ấy, việc cớ sao anh lại viết nhiều thế, lại lĩnh nhiều nhuận bút thế thì có thể làm nản lòng người tài. Và rốt cuộc là tờ báo sẽ bị tổn hại. Và đấy sẽ là tổn hại chung, chứ không riêng với ai. Và muốn tránh kết cục đó, cần có con mắt xanh của người lãnh đạo, hỗ trợ và ủng hộ tài năng, ủng hộ cách làm đúng có thể mang lại những lợi ích toàn cục. Con mắt xanh của người lãnh đạo cũng cần phải nhìn nhận ra người tài thực sự khi tài năng ấy còn là nụ, là mầm. Chứ đợi lúc nó đã nở thành hoa thì ai chẳng thấy, ai chẳng chuộng!

Nhà báo Hữu Thọ: "Trong một xã hội mà

những kẻ xấu được đắc chí thì rất nguy hiểm..."

Kẻ sĩ thời hiện đại

-Tôi nhớ ông từng viết một tiểu phẩm  rất thú vị “Chạy” mà trong đó ông có trích dẫn một câu nói của tiền nhân: “Người quân tử không phải không có trí, không có mưu. Nhưng có những khi họ lại thua kẻ tiểu nhân, vì người quân tử không thèm làm những việc mà kẻ tiểu nhân dám làm!” Rất chí lý! Tôi cũng nghĩ rằng, trong một số trường hợp nhất định, phải chấp nhận sự thua thiệt để bảo toàn nhân cách. Mà không chỉ ở phương Đông mới thế. Tôi còn nhớ rằng, ở châu Âu một thời cũng từng diễn ra cảnh, các trí giả nghĩ ra các tư tưởng đấu tranh tiên tiến, khích lệ những người có bầu máu nóng biến những tư tưởng ấy thành hiện thực trong các cuộc quyết chiến vì tương lai, nhưng rốt cuộc, các thành quả thơm ngọt của các cuộc chiến đấu này lại rơi vào tay các tiểu nhân, những kẻ dám làm mọi sự để vươn lên ngồi trên đầu thiên hạ... Nếu cứ như vậy, chẳng hóa ra quy luật muôn đời vẫn là “cốc mò, cò xơi” ư?

-Tôi đã từng phát biểu, trên cả những diễn đàn quan trọng cấp quốc gia: Ai cũng nói tiếng “chạy”, “chạy” chức, “chạy” quyền, “chạy” nọ, “chạy” kia... Đảng ta đã nhiều lần phê phán hiện tượng này. Tuy nhiên, buồn một nỗi là vẫn còn những người “chạy” và “chạy” được mới lạ chứ. Thế là những người vốn không quen, không thích “chạy” bỗng nhiên cảm thấy mình bị thiệt thòi và cũng... “chạy” theo. Trong một xã hội mà những kẻ xấu được đắc chí thì rất nguy hiểm...

- Ngày xưa, xã hội phương Đông khép kín ổn định, kẻ sĩ hành xử theo những nguyên tắc chung bất biến hay ho. Tuy nhiên, trong cơ chế thị trường hiện nay, khi kẻ sĩ Việt Nam không chỉ phải đối mặt với các mâu thuẫn của đời sống sát quanh mình mà còn cả trên trường quốc tế, cần phải tuân thủ những nguyên tắc nào để không bị mất sức chiến đấu trước những đối thủ đầy bất trắc, tư duy và tuân thủ những tiêu chí lắm khi khác với ta hoàn toàn? Muốn nói gì thì nói, thế giới mà chúng ta đang sống còn xa mới có thể gọi là tương đối hoàn thiện và luật chơi chủ yếu trên thế giới vẫn là “mạnh vì gạo, bạo vì tiền” và “chân lý trong tay kẻ mạnh”...

-Trong quá trình hội nhập, quan trọng nhất vẫn là phải giữ được bản sắc văn hóa của mình, hay như Bác Hồ đã nói, cốt cách của mình. Chính cái văn hóa bản địa  mới là hào luỹ dân tộc để che chắn chúng ta trước những cuộc tấn công tinh thần, tư tưởng từ bên ngoài. Thực tế cho thấy, văn hóa dân tộc của ta là một khái niệm bền vững, không thể bị đồng hóa. Chữ nhân của Khổng Tử vào đến Việt Nam thành nhân nghĩa. Nhân nghĩa là gì thì Nguyễn Trãi đã nói rồi. Đạo Phật từ ấn Độ hay Trung Hoa vào ta  thì thành ra phái Trúc Lâm. Chủ nghĩa Mác đến Việt Nam cũng cộng hưởng với những giá trị tinh thần truyền thống của người Việt. Ngay từ năm 1924, Nguyễn ái Quốc đã nói rằng, chủ nghĩa Mác phải được bổ sung bằng giá trị văn hóa phương Đông. Tất nhiên, cho đến nay vẫn chưa ai tổng kết cụ thể được hết những giá trị văn hóa phương Đông đã, đang và sẽ bổ sung cho chủ nghĩa Mác trong tâm thức của những người cộng sản Việt Nam. Nhiều tác giả đã viết về chuyện này, nhưng theo tôi, vẫn chưa đầy đủ...

-Phải chăng chỉ thực tế rồi mới giúp chúng ta thấy rõ hết được diện mạo của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh  trong cách mạng Việt Nam được phát huy như thế nào để chúng ta có thể sử dụng như một vũ khí tinh thần hữu hiệu bảo vệ dân tộc mình, đất nước mình?

-Có thể thế... Tôi muốn nhấn mạnh một ý, trong điều kiện hiện nay, mình muốn hội nhập với thế giới thế nào cũng được nhưng vẫn phải giữ được phong cách riêng. Không nên trở thành giống ai cả. Người ta thường thích giao lưu với những gì khác với họ, không ai giao lưu với cái bóng của chính mình. Và sẽ không có sự bình đẳng nếu đi giao lưu với cái bóng của chính mình.  Ngay cả khi mình tiếp thu những tinh hoa tư tưởng của nhân loại thì cũng phải tiếp thu một cách có chọn lọc, sao cho hợp thung hợp thổ nhất. Mà chúng ta đã tiếp thu nhiều điều như thế lắm. Tôi lấy thí dụ, cái câu “Nhà nước của dân, do dân và vì dân” thực ra đã là một tư tưởng được viết thành lời dưới thời Tổng thống Mỹ Lincoln...

-Nếu tôi nhớ không nhầm, đó là câu trích từ bài phát biểu của Abraham Lincoln tại Gettysburg năm 1863... Câu ấy như sau: “Một chính phủ của dân, do dân và vì dân sẽ không bị tiêu diệt khỏi trái đất này”. Nói của đáng tội, các Tổng thống đã nói được nhiều câu hay ho lắm. Ngay cả câu mà chúng ta bây giờ hay dùng “Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho mình, mà hãy tự hỏi mình đã làm gì cho Tổ quốc” cũng là khẩu ngữ của John Kennedy. Ông Tổng thống Mỹ đã bị ám sát này đã nói trong diễn văn nhậm chức ngày 20-1-1961: “Hỡi các bạn: Đừng hỏi đất nước có thể làm gì được cho các bạn. Hãy hỏi bạn có thể làm gì cho đất nước...” Tôi cũng muốn nhận xét thêm rằng, không phải cứ hễ nói ra được những câu hay ho là xây dựng được một bộ máy cầm quyền hay ho – bằng chứng là nước Mỹ cho tới nay vẫn còn vô số những căn bệnh trầm kha mà ngay cả những vị Tổng thống có nhiều câu danh ngôn như thế cũng không cải thiện được mấy. Nhưng thôi, đấy là chuyện của người Mỹ. Thực sự, tôi vẫn muốn hỏi ông rằng, theo ông, bây giờ người trí thức Việt Nam cần phát huy trong mình những phẩm chất cá nhân gì để có thể giúp được dân, giúp được nước một cách hữu hiệu trong bối cảnh nhiều luật chơi quốc tế hoàn toàn không giống như cách hình dung truyền thống của chúng  ta?  Tôi vẫn nghĩ rằng, người trí thức hôm nay không thể chỉ là người lập ngôn, mà còn phải là người đủ trí lực và sự khôn khéo để biến những ý tưởng của mình thành hiện thực. Kẻ sĩ Bắc Hà thời hiện đại không chỉ sống như những tấm gương, mà phải biết “nhập thế” tự cứu mình, cứu được cả người. Có tài thì không thể nghèo, không thể để mình rơi vào cảnh “tài cao, phận thấp, chí khí uất”. Nhưng để đạt được mục tiêu này, chúng ta cần sống theo nguyên tắc nào?

-Tôi thì vẫn quen tư duy về cái gọi là trách nhiệm của người quản lý. Tôi có đọc một tài liệu nói rằng, trên mộ vị Tổng thống Mỹ Thomas Jefferson, một trong những tác giả của Tuyên ngôn Độc lập 1776, có khắc dòng chữ:  “Đây là người có tài dùng người tài”. Tiêu chí cao nhất để đánh giá một người lãnh đạo là khả năng sử dụng những người tài; một nhà lãnh đạo quốc gia giỏi là người quy tụ được nhiều nhân tài quanh mình.

-Vậy làm thế nào để chúng ta có được người biết sử dụng đúng những người tài ngồi ở vị trí lãnh đạo? Toàn bộ xã hội chúng ta phải vận động theo hướng nào, theo cách nào để rốt cuộc, người có khả năng cao nhất trong việc sử dụng những người tài luôn luôn có thể ngồi ở vị trí lãnh đạo cao nhất? Hay là đành khoanh tay chờ thiên cơ?

-Người tài nào cũng là do bẩm sinh, do thiên phú, nhưng việc giáo dục, đào tạo cũng là rất quan trọng. Cho nên người lãnh đạo phải biết chọn lựa, bồi dưỡng những tài năng để họ ngày càng trưởng thành hơn, càng giúp ích được nhiều hơn cho sự nghiệp chung.

-Mới đây tôi có đọc trên báo tin về việc có một tỉnh nào đó thưởng đồng loạt cho tất cả những ai có bằng tiến sĩ 40 triệu đồng. Thoạt nghe, thì cũng như là trọng dụng người tài, nhưng cách đối xử như vậy  thực ra lại rất dễ dẫn tới bệnh hình thức. Ai cũng biết rằng, tiến sĩ thời nay đâu phải ai cũng danh như thực...

-Tại những tỉnh còn ít người có bằng cấp cao thì làm như thế cũng được, cũng là cần thiết lúc ban đầu. Nhưng không nên đánh đồng bằng cấp với tài năng thực sự. Và cũng không nên chỉ sử dụng những đòn bẩy vật chất để quy tụ tài năng. Cái mà người tài cần không phải chỉ là những bổng lộc hay những sự ưu tiên, ưu đãi. Người tài cần nhất là được thi thố tài năng, được cống hiến đúng tầm, đúng tâm và đúng sức.  Nếu không tạo điều kiện cho người tài được làm việc thực sự thì sớm hay muộn họ cũng bỏ ta đi...

- …“Như những dòng sông nhỏ...”, giống Trịnh Công Sơn từng hát...

-(Cười): Tôi xin kể một chuyện từng xảy ra với gia đình tôi. Tôi có một cô con gái. Năm ấy, cháu tham dự thi lấy học bổng sang học ở Pháp. Khi thi viết, cháu nó đạt điểm cao nhất. Tốp học sinh được chọn sẽ có 8 người, vậy là tôi cứ yên trí là kiểu gì con mình cũng sẽ được đi. Tuy nhiên, sau phần thi oral (vấn đáp), con tôi đã bị loại. Dạo ấy, đời sống của mình còn bao cấp, khó khăn lắm. Tuy nhiên, việc con mình không được đi học cũng không làm tôi buồn mấy, chỉ ngạc nhiên thôi. Tại sao một thí sinh đã đỗ đầu phần thi viết lại không thể lọt được vào tốp 8 người có đủ điểm để nhận học bổng? Chẳng lẽ phần thi vấn đáp lại quan trọng đến thế ư? Một lần, tiện mồm, tôi kể cho một người bạn nghe chuyện. Bạn tôi cả cười: “Ông Thọ ơi, ông khờ quá, tại sao ông lại không xuất hiện ở chỗ cháu nó thi? Thi vấn đáp đâu phải là cuộc thi dành cho học sinh, mà là dành cho cho... các ông bố thi uy tín với nhau!” Thế đấy! Những chuyện như thế có thể gây ảnh hưởng không tốt đến tâm lý trẻ nhỏ, làm chúng nhụt ý chí phấn đấu, tu dưỡng. Nếu xã hội không có cơ chế đúng chọn đúng người tài thì rất dễ bị mất đi những người tài thực sự.

-Theo ông, làm thế nào để có cơ chế ấy? Ai là người đứng ra làm nếu không phải là chúng ta? Hay chúng ta vẫn cứ tiếp tục thụ động trông vào lãnh đạo cấp trên hay một phép lạ nào đấy?

-Mà nói cho cùng, nếu một người  thực sự tài năng thì kiểu gì họ vẫn làm được điều họ muốn, bất luận khó khăn trở ngại thế nào...

-Đó chính là chân dung kẻ sĩ thời hiện đại?

-(cười):...

-Cách mạng, như người ta vẫn nói, là sự nghiệp của quần chúng. Làm thế nào để người dù không có nhiều tài vẫn có thể có đóng góp vào công việc chung, để vừa làm cách mạng vừa có thể mưu cầu hạnh phúc riêng cho bản thân mình?

-Phải giao quyền lực vừa đúng năng lực của từng người. Bác Hồ từng nhắc đi nhắc lại rằng, con người như bàn tay năm  ngón, có ngón ngắn, ngón dài.... Nói chung, cần phải nâng dân trí lên ngày một cao hơn, chứ nếu mặt bằng chung quá thấp thì cũng cực. Dân trí cao thì nhân dân mới càng ngày càng phát huy được quyền làm chủ của mình...

Nhà báo Hữu Thọ: "Báo chí bây giờ có cạnh tranh,

nhưng làm sao để cạnh tranh mà vẫn lành mạnh"

Báo phải ra sạp

-Trong nhìn nhận của nhiều người, nhà báo Hữu Thọ hiện nay là một trong những tên tuổi khả kính nhất của làng báo Việt Nam. Ông đánh giá thế nào về cái khó trong nghề làm báo hiện nay?

-Tôi nhớ, có một vị Tổng biên tập đã nói, làm báo bây giờ có cái khó là làm sao bán được báo mà trên không “nhòm”. Tức là khó nhất là làm báo hấp dẫn mà vẫn đúng đắn. Không thu hút được độc giả thì không thể nói là làm báo giỏi. Nếu anh ra sạp báo, anh không thấy bày bán báo của anh thì anh phải cảm thấy mình có lỗi vì chưa hoàn thành nhiệm vụ.

-Mà nếu báo của anh bày mãi trên sạp mà không mấy người mua thì anh cũng phải cảm thấy mình chưa hoàn thành nhiệm vụ?

-Thế thì đáng xấu hổ hơn ấy chứ! Báo chí bây giờ có cạnh tranh, nhưng làm sao để cạnh tranh mà vẫn lành mạnh, cạnh tranh mang gương mặt con người. Ngay trong xã hội tư bản, về kinh tế, người ta cũng phân biệt ra hai hình thức cạnh tranh: cạnh tranh tội ác và cạnh tranh mang gương mặt con người. Một khi xã hội có được những bộ luật nghiêm mình thì nếu báo chí đụng đến nhân thân người ta một cách vô lối thì người ta có thể kiện và làm sạt nghiệp cả môt tòa soạn lớn. Không nên đùa với những chuyện như thế!

-Ông có nghĩ rằng, đối với báo chí, không có chủ đề gì là không được đề cập tới, quan trọng là ta đề cập như thế nào để hợp lý và hợp tình?  Thực tế cho thấy, nếu chúng ta lảng tránh một số vấn đề nhạy cảm nào đó thì các đối thủ tư tưởng sẽ lợi dụng và to mồm xuyên tạc bản chất sự việc theo lợi ích của chúng. Vậy nên, tốt hơn là mình nên giành quyền nói trước, áp đặt trước góc nhìn đúng đắn và hữu lý của mình cho mọi sự kiện?

-Đúng, phải chủ động, chủ động trên mọi vấn đề!

-Theo ông, trong tình hình thời cơ lớn và thách thức cũng lớn, phẩm chất gì là cần nhất cho con người Việt Nam chúng ta để vượt qua mọi gian khó và thành đạt?

-Phải tạo được sức mạnh trí tuệ của toàn dân tộc, chứ không phải trí tuệ của riêng Đảng. Đảng lãnh đạo nhưng cần biết tiếp thu, hấp thụ trí tuệ của toàn xã hội để làm giầu có thêm trí tuệ của mình. Tôi chắc chắn rằng, 80 triệu cái đầu phải thông minh hơn 3 triệu cái đầu!

-Xin cảm ơn nhà báo lão thành Hữu Thọ!

Hồng Thanh Quang - Ảnh: Minh Trí

http://daidoanket.vn/cung-ban-luan/nha-bao-huu-tho-nguoi-tai-phai-biet-tu-bao-ve-minh/60763